معماری یکی از هنرهایی است که در ایران بسیار قدیمی است. اگرچه این هنر همچون دیگر هنرهای ایرانی متأثر از فرهنگ اسلامی است اما ایران به دلیل وجود معماران و هنرمندان خلاق توانسته امضای خاص خود را در معماری حفظ کند. از سوی دیگر، هنر معماران ایرانی محدود به مرزهای کشور ما نیست و بسیاری از آنها طرحهای جذابی را در خارج از کشور اجرا کردهاند و به موفقیت های فوق العاده چشمگیری دست یافتهاند. در این مقاله، معماران معروف اصفهان و ایران و بقایای آنها مورد بحث قرار میگیرد. بسیاری از این معماران شهرت جهانی دارند و شاهکارهای بینظیری را به نام خود ثبت کردهاند.
معمار کیست؟
معمار شخصی است که در واقع دارای تجربیات و مهارتهای قابل توجهی است و از فروتنی برخوردار است، همچنین از سلیقه خوبی در طراحی برخوردار است و قادر است تناسب کافی را با دقت عمل و دانش در استحکام مصالح تنظیم کند. در کشور ایران، گروههای معمار به موارد زیر دستهبندی میشوند:
معماران تحصیل کرده:
این گروه از معماران در رشته خود به اوج تحصیلات عالی رسیدهاند. گروهی از این معماران در معماری داخلی مهارت دارند و گروه دوم به معماری بیرونی و محاسبات و طراحی ساختمان مشغول هستند. معماران تحصیلکرده را مهندس نیز مینامند. واژه مهندس به معنی هندسهدان است، بنابراین به این معماران مهندس یا معمار نیز گفته میشود.
معماران تجربی:
این گروه از معماران تجربه خود را از دوران کارآموزی در سنین جوانی و نوجوانی آغاز کردند. آن ها پس از فراگیری آثار مربوط به کارآموزی و شاگردی، کار ساختمان را به حرفه خود تبدیل کردند تا با کسب تجربه حدود پنج سال ، بتوانند رشته های ساختمانی را به خود اختصاص دهند زیرا زمینه کار ساختمانی بسیار گسترده است ، بنابراین لازم است استاد یا معمار در طول دوره آموزشی علمی در تمام رشته های ساختمانی تجربه کسب کند ، به طوری که پس از 10 سال آموزش در کار با اشتیاق ، پشتکار ، فروتنی. درجات نسبی هنر او را به تدریج به جامعه معرفی کند.
معماران ایرانی بعد از اسلام
از جمله معماران برجسته و ماهر ایرانی دوران پس از اسلام میتوان بهاءالله محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی نام برد. وی همچنین به عنوان پدر معماری ایران شناخته میشود و امروزه آثار بسیار بزرگ، معروف و بینظیری از وی در نقاط مختلف ایران باقیمانده است. از جمله آثار وی میتوان به طرح سد قهرود در جنوب کاشان و همچنین میدان نقشجهان، خیابان چهارباغ، منار جانبان و حمام شیخ بهایی اصفهان اشاره کرد که هر یک دارای معماری فوقالعاده و در برخی موارد معماری منحصر به فرد آنها را جایی ندارد. به عنوان مثال میتوان به حمام شیخ بهایی در اصفهان اشاره کرد که دارای رمزهای معماری خاصی است.
از معماران برجسته ایرانی در قرون گذشته میتوان به علیاکبر اصفهانی اشاره کرد. بقایای او و دو همکار دیگرش، مسجد امام اصفهان، در میدان نقشجهان است.
اسامی برخی دیگر از معماران معروف اصفهان به شرح زیر میباشد :
- محمدرضا بن استاد حسین بنا اصفهانی: سازنده و معمار مسجد شیخ لطفالله اصفهان
- ابراهیم بن استاد اسماعیل بنا اصفهانی: معمار مسجد جامع اصفهان
- محمدعلی بن استاد علی بیک البناء اصفهانی: سازنده و معمار مسجد حکیم اصفهان
معماران معروف معاصر
-
حسین امانت
حسین امانت در سال ۱۳۲۱ در کاشان متولد شد. در بیست و چهار سالگی پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه تهران در رشته معماری، در مسابقه طراحی نماد ایرانی اسلامی از “ایران مدرن” شرکت کرد و برنده مسابقه شد. نتیجه اولین کار حرفه ای او ساختمانی است که سال ها به عنوان نماد ایران شناخته می شد و آن برج آزادی تهران است.
حسین امانت که اکنون در کانادا زندگی میکند، پروژههای زیادی را در ایران و خارج طراحی کرده است. از جمله این پروژهها میتوان به ساختمانهای اصلی دانشگاه صنعتی شریف، سازمان میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، شهر تفریحی ساحلی دریاکنار و سفارت ایران در پکن اشاره کرد. حسین امانت بهعنوان فردی شناخته میشود که آثار او معماری کلاسیک غربی را با روح معماری شرقی ترکیب کرده است.
-
علی اکبر صارمی
علیاکبر صارمی متولد ۱۳۲۲ میباشد. وی لیسانس و فوقلیسانس خود را از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران دریافت کرده و برای ادامه تحصیل عازم آمریکا شد. پس از اخذ درجه دکترا از دانشگاه پنسیلوانیا، وی به ایران بازگشت و دفتر مهندسین مشاور تاجر را تأسیس کرد. رزومه صارمی شامل سابقه تدریس در دانشگاه تهران، دانشگاه فارابی و دانشگاه آزاد اسلامی تهران است. وی نقش مهمی در آموزش نسل جدید معماران ایرانی ایفا کرده است.
صارمی که از اعضای هیئت امنای انجمن معماران ایران بود پروژههایی مانند طراحی سفارت ایران در الجزایر و آلبانی، تالار شهر کرمانشاه، آمفی تئاتر مؤسسه پاستور و ساختمانهای شورای شهر مشهد را در کارنامه خود دارد. علیاکبر صارمی در ۲۳ فوریه ۲۰۱۷ درگذشت.
-
فرهاد احمدی
فرهاد احمدی متولد ۱۳۲۹ ، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد معماری و شهرسازی از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۶ است. وی فعالیت خود را با ساخت مجتمع های مسکونی و خدماتی در مناطق محروم استان خراسان آغاز کرد. احمدی پس از جنگ تحمیلی، در عملیات بازسازی مناطق جنگی شرکت کرد.
فرهاد احمدی که از سال ۱۹۸۱ عضو هیئتعلمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی بوده است، بیشتر عمر کاری خود را وقف تربیت معماران ایرانی کرده است. با این حال، ردپای او را میتوان در پروژههای مختلفی مشاهده کرد که برای آنها جوایزی کسب کرده است. از جمله ساختمان سفارت ایران در سئول که برای آن نامزد دریافت جایزه آقاخان شد.
از دیگر آثار برجسته فرهاد احمدی میتوان به طراحی سفارت ایران در استکهلم، ساختمان مرکز فرهنگی دزفول، طراحی مجدد جنوب میدان نقش جهان، طراحی جامع دانشگاه هنر اصفهان و کتابخانه مرکزی دانشگاه علم و تکنولوژی.
سخن پایانی
توجه داشته باشد افرادی که در بالا از آن ها نام بردیم تنها بخش کوچکی از جامعه بزرگ معماران معروف اصفهان و ایران هستند.
در هر زمینه و هنری که وارد شوید، بدون شک نام یک ایرانی موفق را خواهید دید. معماری نیز از این قاعده مستثنی نیست. طی صد سال گذشته، اهمیت و جایگاه هنر معماری در کشور ما روز به روز افزایش یافته است. همچنین معماران ایرانی توانسته اند با طرح های خلاقانه توانایی خود را به اثبات برسانند.